Metody i techniki badań
Kolejnym etapem na drodze rozwiązywanie wybranego problemu teoretycznego lub praktycznego, jest wybór odpowiedniej metody badań, czyli takich powtarzalnych i systematycznie uporządkowanych sposobów postępowania, które umożliwiają badaczowi realizację zamierzonego celu. Tak pojęte metody mogą być rozumiane w zakresie szerokim i wąskim.
O metodzie badań w szerokim znaczeniu mówimy wtedy, gdy staramy się ogólnie określić charakter i zakres danych badań. W tym znaczeniu częściej posługujemy się częściej terminem metoda. Mówimy wtedy np. o metodzie historyczno-porównawczej, o metodzie monograficznej, metodzie analizy dokumentów osobistych itp.
O metodzie w węższym rozumieniu mówimy wtedy, gdy określamy powtarzalne sposoby rozstrzygania różnych zagadnień związanych z realizacją badań zgodnie z przyjętą metodą w znaczeniu szerokim (35,Sztumski J.,1984,s.53).
Przyjmując definicję A.Kamińskiego, który metodę badawczą określa jako „zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych, obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania problemu naukowego”(17,Kamiński A., 1970,s.39) zgadzamy się na rozumienie metody jako zespołem czynników i zabiegów zmierzających do poznania określonego problemu. Jest to pewnego rodzaju charakter działania, jaki podejmujemy dla zdobycia interesujących nas danych.
Aby prawidłowo rozpatrzyć problemy zawarte w każdej pracy naukowej, należy wybrać właściwą metodę badawczą. Badania naukowe, jako celowe poznanie rzeczywistości mogą być realizowane wieloma różnymi metodami, wzajemnie uzupełniającymi się po to, aby obraz badanej rzeczywistości był odpowiedni, dokładny i w miarę wyczerpujący.
Poprawnie stosowana metoda według J. Sztumskiego powinna spełniać następujące warunki:
jasności - by była powszechnie zrozumiała i rozpoznawana;
jednoznaczności – by wykluczała dowolność stosowania odpowiednich zasad regulatywnych;
ukierunkowania – tzn. metoda musi być podporządkowana przyjętemu celowi badań;
skuteczności - by umożliwiała osiągnięcie przyjętego celu;
owocności - rozumianej jako możliwość uzyskania nie tylko spodziewanych głównych rezultatów, a także wyników pobocznych;
ekonomiczności – czyli możliwości uzyskania zamierzonych rezultatów przy możliwie niskim stopniu zużycia sił i środków (35, Sztumski J., 1984, s. 39)
W mojej pracy podstawową metodą zastosowaną do zbierania materiału empirycznego był sondaż diagnostyczny. T. Pilch przyznaje, że metoda sondażu diagnostycznego to „ sposób gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych, posiadających znaczenie wychowawcze, w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje” (28, Pilch T., 1995,s.126).
W ślad za wyborem metody musi następować przygotowanie szczegółowych technik badawczych. Technika badawcza jest określoną czynnością służącą do uzyskania pożądanych danych, jest pojedynczą procedurą polegającą na wykonaniu określonej czynności badawczej.
W badaniach sondażowych najczęściej występujące techniki to: wywiad, ankieta, analiza dokumentów osobistych, techniki statystyczne. Podstawowymi wymogami stawianymi technikom badawczym są dwa warunki: 1. musza one obejmować w miarę możliwości całość badanego zjawiska wszechstronnie i pod różnymi aspektami oraz 2. muszą się wzajemnie dopełniać. Zastosowanie jednej techniki nie pozwala na ogół uzyskać wszechstronnej wiedzy o przedmiocie badań.
Podstawową techniką zastosowaną w niniejszej pracy jest ankieta. „Ankieta jest techniką gromadzenia informacji, polegająca na wypełnianiu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera” (28,Pilch T., 1995, s. 126).
Badania ankietowe stosuje się najczęściej w celu możliwie szybkiego przebadania bardzo licznych zbiorowości. Jest to wywiad bardziej oszczędny ze względu na czas i środki, niż wywiad ustny. Rola badającego w procesie zbierania danych tą metodą, ogranicza się do opracowania odpowiedniej ankiety, wyboru osób, które zamierza poddać badaniom, rozprowadzenia ankiet, wskazania sposobu ich zwrotu oraz zebrania wypełnionych ankiet.
Zasadnicza rola w tych badaniach przypada ankiecie, ponieważ jej jakość decyduje w istotny sposób na jakość danych uzyskanych przy jej pomocy. Bezosobowy charakter ankiety, standardowe pytania w niej zawarte i ich kolejność nie tylko ułatwiają opracowanie danych, ale oddziałują także w określony sposób na respondenta, skłaniając go do refleksji nad problemami podjętymi w badaniach.. Również anonimowość ankiety sprzyja bardziej szczerym odpowiedziom niż ma to miejsce w przypadku np. wywiadu.
Wśród stosowanych w badaniach ankiet możemy wyróżnić następujące ich typy. Przyjmując za kryterium tego rozróżnienia sposób rozprowadzania ankiet mamy ankiety:
środowiskowe, czyli bezpośrednio rozprowadzane przez ankietera w danym środowisku; ten typ ankiety można stosować we wszystkich tych przypadkach, kiedy osoby badane skupione są w jednym miejscu, bezpośrednie rozprowadzanie kwestionariusza ankiety przez prowadzącego badanie (lub pomagające mu osoby) gwarantuje szybkość jej dotarcia do potencjalnych respondentów;
prasowe, tzn. zamieszczane w prasie lub dołączane do gazet i czasopism;
pocztowe, czyli takie, które badający rozsyła pocztą na adres poszczególnych osób wybranych do badań;
Ankietę pocztową, zarówno jak i prasową, stosuje się w tych wypadkach, gdy badani są rozproszeni na dużym terenie.
Oprócz wymienionych typów można wymienić ankiety jawne i anonimowe. Jawnymi nazywamy wszystkie te ankiety, które są imienne lub w inny, jednoznaczny sposób, mogą wskazywać osobę, która daną ankietę wypełniła. Anonimowymi są z kolei te ankiety, które ani nie są podpisane, ani nie zawierają pytań, na które odpowiedź wskazywałaby osobę respondenta.
Poprawnie skonstruowana ankieta, wykorzystywana w badaniach społecznych, powinna składać się z następujących elementów:
1).Informacji o instytucji firmującej badania.
2).Zwięzłej informacji o celu, jakiemu ma służyć ankieta.
3).Dodatkowych wyjaśnień, których charakter zależy od rodzaju ankiety, tu zalicza się takie elementy jak np. uzasadnienie wyboru danego respondenta do badań.
4).Pytań odnoszących się do celów, dla których ankietę sporządzono. Można wyróżnić pytania dotyczące badanego problemu oraz odnoszące się do respondenta, które umieszcza się na końcu ankiety.
5).Instrukcji dotyczących tego jak odpowiedzieć na poszczególne pytania (35,Sztumski J.,1984,s.97).
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.