Dobór próby
Badania socjologiczne obejmują przeważnie skromne liczby osób w porównaniu z teoretyczna możliwością ich wykonania. Natomiast wiedza o osobach badanych powinna być odnoszona do osób, które nie są i nie będą badane. Metodologowie ustalają reguły doboru prób z większych liczebnie populacji.
Dobór próby wyznacza relacje między ogółem populacji, a jego reprezentatywna próbą wybraną do badania oraz określa dobór testów statystycznych potrzebnych do określenia statystycznej istotności empirycznych ustaleń, które w konsekwencji przesądzają o przyjęciu lub odrzuceniu danej hipotezy.
Dobór próby i stosowane testy statystyczne pozwalają orzekać o tym, czy dokonane ustalenia empiryczne mają zasięg odniesienia przedmiotowego pozwalającego na wykorzystanie ich do wyjaśniania zachodzących w danej populacji procesów, zdarzeń i faktów.
W praktyce badawczej ukształtowały się swoiste metody wyboru próby reprezentacyjnej, które w najogólniejszym ujęciu opierają się na:
1. dowolnych zasadach, przyjętych według przekonań badającego ze względu na szczególne cechy danej zbiorowości lub cele badań oraz opierające się; wyróżniamy tu dwa typy dokonywania wyboru: wybór celowy polegający na tym, że sam badacz, przy wykorzystaniu posiadanej wiedzy o badanej zbiorowości, stara się domniemywać, jakie są typowe składniki tej zbiorowości i na tej podstawie tworzy swoisty model, a następnie dobiera taką próbkę, która powinna ten model odzwierciedlać. Mankamentem tego wyboru jest mniejszy lub większy stopień subiektywizmu, który występuje zawsze przy próbach ustalenia przez badacza typowych cech badanej zbiorowości. Drugim typem wyboru w tej kategorii, jest wybór kwotowy oparty na obiektywnych składnikach danej zbiorowości, np. na występujących w niej podstawowych kategoriach społecznych , takich jak: płeć, wiek, zawód, wykształcenie itp. Następnym krokiem jest ustalenie, jak przedstawia się struktura badanej zbiorowości według przyjętych wcześniej kategorii społecznych. Na tej podstawie określamy odpowiednio „kwoty”, czyli udział danej kategorii w próbie, którą potem według kwot dobieramy.
2. na rachunku prawdopodobieństwa; tu możemy wyróżnić dobór: losowy, warstwowy, proporcjonalny, wielowarstwowy.
* w przypadku wyboru losowego, możemy wyróżnić dobór według zasad loterii, dokonywany w taki sposób, że dla każdej osoby z badanej zbiorowości przygotowujemy kartkę z nazwiskiem, a po wymieszaniu kartek losujemy spośród nich pewną ilość, którą uważamy za wyłonioną próbkę; dobór na podstawie imiennej listy, najlepiej ustalonej alfabetycznie, po czym badający wybiera konsekwentnie do reprezentacji co którąś osobę, rozpoczynając liczenie od pozycji losowo ustalonej; dobór według tabeli liczb przypadkowych, który wymaga ponumerowania wszystkich elementów badanej zbiorowości, a następnie dokonanie spośród nich wyboru za pomocą specjalnych tabeli liczb przypadkowych znajdujących się np. w podręcznikach do statystyki.
W przypadku zbiorowości składającej się z dużej liczby różnych elementów, wybór losowy nie daje szans wyboru reprezentacyjnej próbki. Lepiej jest zastosować wybór warstwowy, szczególnie w sytuacji, gdy badacz dysponuje dokładnymi danymi o cechach społeczno-demograficznych badanej zbiorowości. Wybór warstwowy, w pierwszej fazie, polega na podzieleniu zbiorowości na podzbiory, ze szczególnym uwzględnieniem warunku, aby żaden z elementów tej zbiorowości nie wchodził jednocześnie do więcej niż jednego podzbioru. Wyróżnione podzbiory traktuje się jako warstwy, z których oddzielnie losuje się próbkę. Wybór warstwowy zwiększa prawdopodobieństwo udziału w badaniu nie tylko przedstawicieli poszczególnych podzbiorów (warstw), ale także gwarantuje ich możliwie optymalny rozkład.
Wybór proporcjonalny ma szczególnie zastosowanie w badaniu dużych zbiorowości, gdyż w takim przypadku, wielkość zbioru sprawia, że nie można wyodrębnić możliwie ściśle elementów, z jakich się one składają. N podstawie danych społeczno-demograficznych można ustalić niektóre cechy badanej zbiorowości, np. jaki odsetek stanowią w niej mężczyźni i kobiety, jak przedstawia się struktura wieku itp. Na podstawie informacji tego typu, można wyróżnić w badanej zbiorowości, swoiste kategorie w zależności od potrzeb badań. Z kategorii tych wybiera się następnie losowo osoby, które zamierza się poddać badaniom.
Wybór wielowarstwowy jest stosowany wtedy, gdy trudno (np. na skutek braku odpowiednich danych o całej zbiorowości zastosować, rozmieszczenia badanych na dużym terenie itp) zastosować inny sposób doboru próby. Polega ona na dokonaniu szeregu losowań, poczynając od zbiorowości najbardziej ogólnej dla badanej populacji (np. przy badaniu, które dotyczyłoby całej ludności Polski, w pierwszej kolejności należałoby wylosować województwa, w wylosowanych województwach miasta i gminy, w miastach i gminach-dzielnice i wsie, w dzielnicach-ulice, w ulicach-domy itd.) (35,Sztumski J,1984,s.78-80).
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.