Kryteria wyboru małżonka
Dobór małżeński jest przede wszystkim procesem społecznym, ale pełni również istotną rolę w indywidualnej biografii jednostki. Wzory doboru współmałżonka, podobnie jak inne elementy życia społecznego, są zjawiskiem historycznym, ulegają zmianie wraz ze zmianą warunków, w których określona społeczność żyje (38,Worzywoda-Kruszyńska W.,1974,s.8).
Badania nad wzorami doboru małżeńskiego zostały zapoczątkowane w latach 20-tych XX wieku, przez włoskiego demografa F.R.Savorgnana. Z badań tych wynikało, że najczęściej dobierają się partnerzy tej samej narodowości, wyznania oraz o podobnym miejscu urodzenia. Teza ta została w kolejnych latach wzbogacona m.in. przez: J.H.Bossarda, A.C.Kerckhoffa, W.R.Cattona i A.B.Hollingsheada, którzy do stworzonej wcześniej listy dodali takie czynniki jak: rasa, religia, pochodzenie etniczne, status socjoekonomiczny, bliskość zamieszkania, wiek, poziom wykształcenia oraz poprzedni status małżeński (38,Worzywoda-Kruszyńska W.,1974,s.10).
Interesującą koncepcję „komplementarnych potrzeb” stworzył R.F.Winch. W jego ujęciu proces doboru współmałżonka charakteryzuje zarówno tendencja do homogamii jak i do heterogamii. Społeczne cechy partnerów tworzą, wg Wincha, tzw. „pole wybieralności”, w którego skład wchodzą: rasa, religia, klasa społeczna, wielkość grupy zawodowej, miejsce zamieszkania, wiek, dochody, poziom wykształcenia. Zmienne te, determinują w pewnym sensie, to z kim się człowiek stowarzysza i określają pole wybieralności kandydatów na współmałżonków. Wewnątrz pola wybieralności dokonywane są wybory heterogeniczne, wybierane są osoby o komplementarnej strukturze psychoemocjonalnej. Istota koncepcji Wincha zawiera się w tezie: „w procesie wyboru współmałżonka każdy osobnik szuka w swoim kręgu takiej osoby, która rokuje największe nadzieje na maksymalne zaspokojenie potrzeb”. Badania przeprowadzone prze A.C.Kerckhoffa i K.E.Davisa potwierdziły zasadność tej tezy, bowiem wykazały, że cechy społeczne, wartości i potrzeby stanowią „czynniki filtrujące” w procesie doboru współmałżonka. Pierwszym filtrem są społeczne cechy kandydata tzw. „podobieństwo biografii”, a drugi filtr stanowi uznawany system wartości, powodujący, że dobierają się kandydaci posiadający podobny system wartości, który sprawia, że dobierają się kandydaci wyznający podobne zasady moralne i etyczne.
Procesem doboru współmałżonków interesował się również H.Wienold wychodzący z założenia, że wybierają się ludzie uważający się wzajemnie za atrakcyjnych. Skonstruowany przez niego model przebiegu wyboru współmałżonka zawiera takie elementy jak: podobieństwo wykształcenia, statusu socjoekonomiczny, religia, wiek, miejsce zamieszkania oraz podobieństwo postaw, upodobań czy doświadczeń życiowych. Cechy te wyznaczają społeczną dostępność kandydatów, która wzmacniana jest przez częstość kontaktów sprzyjającą wzajemnej wymianie informacji.
W literaturze socjologicznej wskazuje się również na istotność kwestii czynników przedślubnych, które pozytywnie korelują z sukcesem małżeńskim. Wśród czynników wymienionych przez W.M.Kepharta znajduje się m.in. kryterium regularnego uczęszczania do kościoła (15,Kephart W.M.,1961,s.490-491). Zależność ta, w połączeniu z kryterium wyznawania jednej wiary, świadczy o istotności kwestii religijnych w procesie wyboru współmałżonka.
Powyższe kryteria silnie oddziaływały na motywację wyboru życiowego partnera zwłaszcza w społecznościach tradycyjnych, wiejskich, gdzie czynniki ekonomiczne, sąsiedzkie czy religijne były głównymi przesłankami wyboru kandydata na współmałżonka.
Społeczne elementy procesu kojarzenia par małżeńskich są dziś inne, niż w pokoleniu dziadków czy tez rodziców dzisiejszych nowożeńców. O ile dawniej rodzina, sąsiedztwo i przynależność do tej samej klasy społecznej warunkowały proces selekcji, to obecnie zawieranie znajomości odbywa się na drodze kontaktów towarzyskich w takich miejscach jak szkoła czy inne miejsca publiczne nie ograniczone kontrolą rodziny. Nastąpiło odrzucenie wcześniej obowiązującego sposobu doboru partnera na drodze „swatów” inicjowanych przez rodziców czy rodzinę. Jednym z przejawów takiego odrzucenia jest zawieranie małżeństwa wbrew woli rodziców. Obecnie młodzi ludzie traktują wybór partnera i podejmowanie decyzji małżeńskich, jako sprawę osobistą, na którą oczekiwania i preferencje rodziców mają dziś znacznie mniejszy wpływ, niż to było przed laty. W badaniach Zbigniew Strzeleckiego, prowadzonych na początku lat 90-tych XX wieku zaobserwowano istnienie dysonansu pomiędzy młodzieżą i ich rodzicami w zakresie motywów doboru partnera i zawierania małżeństwa. Zmianą wręcz rewolucyjną była, i nadal pozostaje, diametralnie odmieniona motywacja zawierania związków małżeńskich. Miejsce rodzinno-transakcyjno-ekonomicznych układów zajęła niepodzielnie bliskość emocjonalna młodych, ich miłość. Nadal jednak aktualne jest szukanie partnera wśród osób o podobnym wieku, wykształceniu oraz pochodzeniu terytorialnym. Dla Polski powojenne, jak wynika z badań Z. Strzeleckiego, charakterystyczna jest rówieśnicza relacja wieku nowożeńców. Małżeństwa w Polsce z reguły zawierane są w przedziale wiekowym 21-29 lat dla mężczyzn i 8-29 lat dla kobiet. Kolejną typową cechą jest bardzo podobny poziom wykształcenia nowożeńców, średnio taki sam w co drugim małżeństwie. Charakterystyczny jest również dobór terytorialny, występuje wyraźna tendencja zawierania małżeństw wśród partnerów pochodzących z tych samych społeczności lokalnych (ponad 60% małżeństw zawierają partnerzy mieszkający w tym samym mieście, a 40% stanowią związki osób pochodzących z tej samej gminy) . Zatem małżeństwa w Polsce cechuje stosunkowo wysoka homogeniczność terytorialna.
We współczesnym katalogu cech przyszłego współmałżonka co raz mniejsze znaczenie ma kryterium religijności. Cecha ta, była niezwykle istotna do połowy ubiegłego wieku, zwłaszcza wśród mieszkańców wsi, gdzie nauczanie Kościoła, szczególnie rzymskokatolickiego, wzmacniało tradycyjny model małżeństwa. Obecnie obserwuje się odchodzenie od przestrzegania doktryny religijnej w kwestii spraw małżeńskich. Przejawem takiego stanu rzeczy w kwestii doboru małżeńskiego, jest podejmowanie przez młodzież stosunków seksualnych przed ślubem i co za tym idzie, z pojawieniem się nowej kategorii „trwałego współżycia przed ślubem”.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.